Kan Neden Önemli?

Kan yegâne yaşamsal ihtiyacımız. Kan yoksa yaşam da yok. Ancak ne var ki kan nakledilebilir bir organ. Hastalıklarımız ya da “acil” durumlarda ihtiyaç duyulması halinde belirli koşullar çerçevesinde kan bağışlanabiliyor.

Kan nedir?

Vücudun sağlıklı bir şekilde işleyişini sürdürebilmesi için kan hücreleri olmazsa olmaz hücrelerdir.  Kemik iliğinde üretilen kan hücreleri, dokulara oksijen taşımak, enfeksiyonlarla savaşmak, kanın damar içerisinde kalmasını yani kanamanın önlenmesini sağlamak gibi görevlere sahiptir. Ancak bazı durumlarda kan hücrelerinin yapımında başrol olan kemik iliği, bu hücrelerinin tümünün ya da bazılarının üretiminde sorunlar yaşayabilir. Kemik iliğinin kök hücrelerinin yaptığı kan hücreleri sayıca az, gereksiz yere sayıca çok veya fonksiyonları bozuk olabilirler. Bu durumlarda kan hastalıkları ortaya çıkar. Kan hastalıklarının tedavisi ya da idamesi sürecinde bazen tek seferlik, bazen birkaç seferlik bazen ise düzenli aralıklarla kan nakli alınması gerekebilir. Kan temin edilemediği durumlarda hastanın yaşam kalitesi düşebileceği gibi hayati tehlike durumu da söz konusu olabilir.

Hangi hastalıklarda kan nakli gereklidir?

Kan nakli ameliyat, kaza ya da travma, afetler sonucu ortaya çıkabilecek “acil” ihtiyaçların yanı sıra

• Yenidoğan bebeklerde ve
• Kan hastalıklarında düzenli ya da süreli olarak da kullanılmaktadır.

Yenidoğan bebeklerde ortaya çıkan ani ya da kronik kanamalarda, anne ila bebek arasındaki kan uyuşmazlıklarında ya da kan hücrelerinde yıkım olması durumunda kan nakli ihtiyacı doğabilir.

Bunun yanı sıra lösemi, hemofili, talasemi, anemi gibi kan hastalıklarında tedavi amaçlı kan nakli yapılmaktadır. Bağışlanan kanların en yaygın kullanımını kan hastalıkları kapsamaktadır.

Kansızlık (Anemi)

Kan çok farklı bileşenden oluşur.

Bunlar;

• Kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar, eritrositler)
• Beyaz kan hücreleri (akyuvarlar, lökositler)
• Kan pulcukları (trombositler)’dır.

Anemi kırmızı kan hücrelerinin sayısında azalma olduğunda ortaya çıkar. Pek çok çeşidi olabilir.

• Demir eksikliği anemisi
• Vitamin eksikliğine bağlı anemi
• Kronik hastalık anemisi
• Aplastik anemi
• Kemik iliği hastalığına bağlı anemiler
• Hemolitik anemiler
• Orak hücre anemisi
• Kronik kurşun zehirlenmesine bağlı anemi’dir.

Anemi tedavisinde aneminin türüne bağlı olarak tek seferlik ya da belirli sıklıklarda kan nakli ihtiyacı doğabilir.

Talasemi

Halk arasında akdeniz anemisi olarak da bilinen talasemi kalıtsal bir kan hastalığıdır. Kan bileşenlerinden olan hemoglobin talasemi hastalarında üretilemez ya da çok yetersizdir. Bu nedenle talasemi hastalarında düzenli kan ve kan bileşeni alınmalıdır.

Hemofili

Vücudumuzda bir bölgede kanama olduğunda trombositler ve pıhtılaşma faktörleri o bölgeye ilerleyerek pıhtı oluşmasını dolayısıyla da kanamanın durdurulmasını sağlar.

Ancak hemofili hastalığında genetik nedenlerle pıhtılaşma faktörleri işlevini yürütmez ve herhangi önemsiz de sayılabilecek kanamalar pıhtı oluşmadığı için durmaz.

Faktör 8 eksikliği Hemofili A ve faktör 9 eksikliği Hemofili B olarak iki farklı tipi bulunur.

Hemofili B daha nadir görülür. Tedavi sürecinde eksik olan plazma proteini hastaya verilir. Hemofili A tedavisinde pıhtılaşma faktörlerinin yoğun olduğu kan bileşeni kullanılmaktadır.

Lösemi (Kan Kanseri)

Kemik iliğinde yapılan normal kan hücrelerinden bazılarının anormal çoğalması kan kanseri olarak adlandırılır.

Kan hücreleri genetik kontrol yolları ile vücudun gereksinimine göre kemik iliğindeki kök hücreden dönüşerek oluşurken lösemide bu hücreler kontrolsüzce çoğalmaya devam eder. Bu artış kemik iliği hücrelerinin yapılamamasına dolayısıyla da kansızlık, kanama gibi sorunlara neden olurlar. Hastalık çocukluk çağında ya da yetişkinlerde görülebildiği gibi tedavide çok farklı yaklaşımlar uygulanabilmektedir.

Tedavinin bir kısmında ise düzenli olarak kan ve kan bileşenleri kullanılmaktadır.